Czy cukrzyca typu 2 to choroba spowodowana jedzeniem słodyczy? Czy ochota na coś słodkiego może być jej objawem? Jak rozpoznać czy ten problem zdrowotny może dotyczyć Was lub Waszych bliskich i co najważniejsze − czy możemy zrobić coś, aby go uniknąć?
Co to jest cukrzyca, a dokładniej cukrzyca typu 2?
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, które mają jedną wspólną cechę: hiperglikemię, czyli zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. Wyróżniamy różne typy cukrzycy, jednak zdecydowanie najczęściej występującym jest cukrzyca typu 2, która istotnie związana jest z naszym stylem życia.
Glukoza to cukier prosty niezbędny do życia. Bardzo ważne jest to, aby nasz organizm potrafił utrzymywać jej stężenie w odpowiednim zakresie – nie za małe i nie za duże. Kontrolowane jest to przez nasze hormony m.in insulinę i glukagon wydzielane przez trzustkę.
Gdy chorujemy na cukrzycę typu 2, insulina nie jest wydzielana w prawidłowy sposób nasze komórki są oporne na jej działanie.
Nie masz ochoty lub możliwości czytać i wolisz obejrzeć na ten temat film? Zapraszam!
Objawy cukrzycy typu 2
Pierwsze objawy cukrzycy typu 2 mogą być niestety bardzo niespecyficzne i trudne do wychwycenia. Wielu pacjentów wręcz przez lata żyje z chorobą, której objawy narastają powoli i niezauważenie, a dowiadują się o niej przy okazji rutynowych badań, np. W medycynie pracy. Cukrzyca typu 2 może być niewidzialna, nie boleć i nie utrudniać w istotny sposób życia przez lata, a to niestety oznacza, że bardzo łatwo ją przez długi czas bagatelizować. Przez lata nierozpoznany podwyższony poziom glukozy, mimo że nieodczuwalny może powodować uszkodzenie naczyń krwionośnych, układu nerwowego i powstawanie powikłań przewlekłych, jak zawał, udar czy uszkodzenie nerek.
Typowymi objawami cukrzycy typu 2, które bardzo często wskazują już na znacznie podwyższony poziom cukru są:
- wzmożone pragnienie
- wielomocz, czyli częstsze oddawanie moczu
- oraz znaczne osłabienie i taka wręcz trudna do opanowania senność
Innymi objawami są również:
- objawy odwodnienia jak suchość skóry i jej zmniejszona elastyczność, suchość błon śluzowych, suchość oczu
- zmiany skórne, trudno gojące się rany
- zaburzenia widzenia – nieostre widzenie
- nawracające zakażenia układu moczowego i grzybice narządów płciowych
- zmiany nastroju od apatii do zdenerwowania, poirytowania
- czasami utrata masy ciała niewytłumaczalna celowym odchudzaniem.
Niestety tak jak już wspomniałam – w przypadku cukrzycy typu 2 te objawy mogą nie wystąpić lub przez lata być na tyle nie zauważalne i niespecyficzne, że łatwo je bagatelizować. Dlatego niesamowicie ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych i jak najszybsze reagowanie na nieprawidłowe wyniki.
Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego badanie w kierunku cukrzycy powinno się wykonywać raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45 roku życia, a niezależnie od wieku u każdej osoby, u której występuje przynajmniej jeden z czynników ryzyka jak:
- nadwaga lub otyłość, czyli BMI 25 kg/m2 lub większe lub obwód talii 80 cm lub więcej u kobiet albo 94 cm i więcej u mężczyzn
- cukrzyca w rodzinie – występująca u naszych rodziców lub rodzeństwa
- mała aktywność fizyczna
- stwierdzony w poprzednich badaniach stan przedcukrzycowy
- przebycie cukrzycy ciążowej – nawet takiej kontrolowanej tylko za pomocą diety i aktywności
- urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg
- nadciśnienie tętnicze
- dyslipidemia, czyli nieprawidłowe wyniki cholesterolu lub triglicerydów
- zespół policystycznych jajników
- lub jakakolwiek choroba układu sercowo-naczyniowego.
Chciałabym zwrócić Waszą uwagę na jedno kryterium mianowicie „mała aktywność fizyczna”.
Wytyczne nie precyzują dokładnie co uznajemy za małą aktywność, jednak warto wiedzieć, że minimum dla osoby dorosłej zalecanym przez Światową Organizację Zdrowia jest 150 minut tygodniowo aktywności o umiarkowanej intensywności. Myślę, że nikomu nie muszę udowadniać tego, że brak ruchu to jedna z plag w naszej codzienności i bardzo duża grupa osób będzie należała do tej grupy ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.
Chciałabym podkreślić również to, że wytyczne jasno precyzują obwód talii, jako czynnik ryzyka. To bardzo ważne, ponieważ często słyszę od Was, że np. jesteście zaskoczeni diagnozą cukrzycy typu 2, bo przecież wy nie jesteście bardzo otyli, macie chude nogi i ręce, tylko ten brzuszek taki trochę większy. No i właśnie tego brzuszka, a co za tym często idzie dużej ilości tkanki tłuszczowej trzewnej nie można tu pominąć, bo pełnią istotną rolę w rozwoju wielu chorób w tym cukrzycy.
Jakie badania zrobić, aby sprawdzić czy mamy cukrzycę?
Cukrzycę można rozpoznać na 4 różne sposoby:
- Po pierwsze: jeśli występują u nas objawy takie jak wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu oraz osłabienie i stężenie glukozy przygodnej tzn. oznaczone we krwi, w laboratorium o dowolnej porze dnia, niezależnie od posiłku wynosi 200 mg/dl lub więcej – mamy do czynienia z cukrzycą.
- Po drugie: oznaczając stężenie glukozy na czczo, czyli między 8 a 14 godzin od ostatniego posiłku i napoju innego niż woda. Jeśli wyniki z dwóch różnych dni wyniosą 126 mg/dl lub więcej – mamy do czynienia z cukrzycą.
- Po trzecie: oznaczając hemoglobinę glikowaną (HbA1c). Jeśli wynik wyniesie 6,5% lub więcej – mamy do czynienia z cukrzycą. Tego badania nie musimy wykonywać na czczo.
- Po czwarte: wykonując doustny test obciążenia glukozą, w skrócie OGTT. Jest to badanie, w którym oznacza się glikemię na czczo, a kolejno wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w niewielkiej ilości wody i oznacza stężenie glukozy we krwi 2h od wypicia roztworu.
Taki test jest rutynowym badaniem w ciąży oraz często jest zalecany, gdy glikemia na czczo wynosi między 100 a 125 mg/dl, czyli wskazuje na stan przedcukrzycowy. Od razu mała uwaga – do glukozy nie powinno się nic dodawać np. soku z cytryny.
Jeśli stężenie glukozy we krwi w 120 minucie testu wynosi 200 mg/dl lub więcej – to taki wynik wskazuje na cukrzycę. Jeśli glikemia mieści się w zakresie między 140 a 199 mg/dl oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy, czyli stan przedcukrzycowy.
Glikemia na czczo, glikemia w 120. minucie OGTT i oznaczenie HbA1c w takim samym stopniu są podstawą do rozpoznania, pomimo że wykrywają cukrzycę u różnych osób.
Warto zaznaczyć, że badanie w teście obciążenia glukozą jest najczulsze tzn. wykrywa największą liczbę osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, cukrzycą i stanami przedcukrzycowymi.
Wszystkie wspomniane przeze mnie oznaczenia wykonuje się oczywiście w laboratorium pobierając krew żylną. Nie diagnozuje się cukrzycy w oparciu o wynik np. z glukometru czy systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGM). Jeśli podejrzewacie u siebie zaburzenia gospodarki glukozowej zgłoście się do lekarza, który zaplanuje odpowiednią do potrzeb diagnostykę.
Na koniec kilka zdań o tym, dlaczego w ogóle dochodzi do tego, że takie zaburzenia u wielu osób mają miejsce i finalnie doprowadzają do cukrzycy typu 2.
Przyczyny cukrzycy typu 2
Wyróżnia się takie 2 główne przyczyny występowanie cukrzycy typu 2: jedna z nich polega na upośledzonym wydzielaniu insuliny przez komórki trzustki, a druga na oporności na insulinę komórek naszego ciała. Zwykle mamy do czynienia z każdą z nich po trochu.
Ryzyko pojawienia się tego typu problemu w pewnym stopniu jest uwarunkowane genetycznie oraz rośnie z wiekiem na co niestety nie mamy wpływu. Ale niezwykle istotne się także czynniki środowiskowe na które już jak najbardziej mamy wpływ. Jest to nic innego jak nasz styl życia, sposób żywienia i aktywność fizyczna.
Bardzo często na samym początku zaburzeń metabolicznych mamy do czynienia z insulinoopornością, czyli sytuacją gdy nasze tkanki nie reagują na fizjologiczne dawki insuliny. Wtedy trzustka zaczyna wydzielać jej więcej, co nazywamy hiperinsulinemią. W ten sposób nasz organizm walczy o to, aby utrzymywać prawidłowe stężenie glukozy we krwi.
Często w tym momencie może dochodzić do hipoglikemii reaktywnej, czyli spadku cukru w odpowiedzi na jedzenie. To dlatego po zjedzeniu dużego posiłku mamy „wilczy apetyt”, zwłaszcza na coś słodkiego lub jesteśmy bardzo senni.
W końcu dochodzi do sytuacji, gdy nasz organizm nie daje rady pokryć tego zapotrzebowania i powstaje nieprawidłowa glikemia na czczo czy nieprawidłowa tolerancja glukozy, czyli stan przedcukrzycowy. To ostatnia szansa, aby odwrócić bieg wydarzeń, zanim dojdzie do rozwoju cukrzycy typu 2. Tak wyglądają przyczyny fizjologiczne.
Natomiast należy zaznaczyć, że kluczową rolę pełnią tu nasze codzienne wybory, to, jak wygląda nasz plan dnia, jak przygotowujemy i planujemy posiłki, co i jak często wybieramy w supermarkecie, jaką mamy wiedzę o naszym żywieniu czy komponowaniu posiłków. Jak wygląda nasza praca, jak radzimy sobie ze stresem, z emocjami, jakie mamy warunki socjoekonomiczne, jak wyglądają nasze relacje z bliskimi, jak spędzamy czas wolny. To wszystko to przecież nasz styl życia. Poza tym znaczenie ma również występowanie i leczenie innych chorób takich jak np. depresja, która bardzo często jest diagnozowana u osób chorujących również na cukrzycę.
I jak już wspomniałam – nasz styl życia jest jednym z istotnych czynników doprowadzających do rozwoju cukrzycy typu 2. Na szczęście mamy ogromny wpływ na to, jak on wygląda. A to oznacza, że cukrzycy typu 2 możemy po prostu w ogromnej części przypadków zapobiec. Im szybciej wypracujemy zdrową relację z jedzeniem i regularną aktywność fizyczną, tym lepiej. Im jesteśmy starsi, tym trudniej jest zmienić nam nasze przyzwyczajenia.
Nawet jeśli rozpoznano u nas stan przedcukrzycowy nie załamujmy się! Zmiany w żywieniu, aktywności oraz w przypadku nadmiernej masy ciała jej redukcja już o 5-7% masy ciała może wycofać występujące zaburzenia.
Cukrzyca typu 2 to jedna z niewielu chorób, która jest tak mocno zależna od naszych wyborów i co ważne – chęci do zmiany. Kluczowe w zapobieganiu cukrzycy typu 2 jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna, dbanie o jakość naszej diety m.in. odpowiedniej podaży błonnika czy białka, które wpływają na uczucie sytości po posiłku, a więc i mniejszą ochotę np. na podjadanie.
Mam nadzieję, że pomogłam Wam zrozumieć i uporządkować podstawową wiedzę o przyczynach i objawach cukrzycy typu 2!
Literatura:
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Kucera M., Marchewka T., Craib A. Does Losing 5-7% of Prediabetic Body Weight from a Diabetes Prevention Program decrease Cardiovascular Risks?