Po co mierzyć poziom cukru i skąd wiedzieć, czy nasze wyniki są w normie? Na co poza glikemią powinna zwrócić uwagę osoba chorująca na cukrzycę typu 2?
Po co mierzyć poziom cukru?
Istotnym elementem leczenia cukrzycy typu 2 jest samokontrola glikemii. Możecie do tego wykorzystywać glukometry, które w skrócie mierzą poziom cukru we krwi włośniczkowej z palca lub systemy ciągłego monitorowania glukozy, czyli w skrócie CGMy, potocznie nazywane sensorami, które mocowane są np. na ramieniu i co minutę lub kilka minut same wykonują pomiar w płynie śródtkankowym bez konieczności każdorazowego nakłuwania.
Każdy z pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2 powinien posiadać właśnie to pierwsze urządzenie, czyli glukometr.
Nie masz ochoty lub możliwości czytać i wolisz obejrzeć na ten temat film? Zapraszam!
Myślę, że bardzo ważne jest to, aby już na samym początku wybrzmiał fakt, że samo mierzenie poziomu cukru niewiele Wam da, jeśli nie rozumiecie jaki jest właściwie cel pomiarów i co oznaczają poszczególne wyniki.
Zastanówmy się teraz jaki jest cel wykonywania pomiarów. I myślę, że tutaj niektórych z Was zaskoczę, bo głównym celem wcale nie powinno być to, aby pokazać lekarzowi wypełniony dzienniczek.
Samokontrola ma służyć przede wszystkim Wam, aby:
1. po pierwsze: potrafić na bieżąco reagować na zmieniającą się glikemię, szczególnie na hipoglikemię, czyli poziom cukru poniżej 70 mg/dl oraz na bieżąco oceniać to, jak poszczególne posiłki, produkty czy aktywność fizyczna wpływają na Wasz poziom cukru.
2. po drugie: aby retrospektywnie, samodzielnie lub we współpracy z lekarzem czy edukatorem omawiać wyniki i przede wszystkim nauczyć się wyciągać wnioski z tego dlaczego Wasze wyniki mogą wyglądać tak a nie inaczej i czy można jeszcze nad nimi w jakiś sposób popracować.
To tendencje dobowe, średnie wyniki glikemii czy wynik hemoglobiny glikowanej są parametrami, które pomagają podjąć decyzję o tym, czy obecny sposób leczenia jest skuteczny czy może Wasze leczenie wymaga modyfikacji.
Bez wykonywania pomiarów na co dzień, lekarz czy edukator nie ma w zasadzie możliwości, aby Wam coś podpowiedzieć, bo takie rady są jak wróżenie z fusów.
Jak często mierzyć poziom cukru za pomocą glukometru?
Odpowiedź na to pytanie zależy od indywidualnej sytuacji i potrzeb danego pacjenta.
Zalecenia wyszczególniają 3 różne sytuacje:
- Jeśli stosujecie jakiekolwiek leki, które nie są insuliną to:
– raz w tygodniu powinniście wykonywać skrócony profil glikemii (pomiar na czczo i po głównych posiłkach – 1h lub 2h od rozpoczęcia jedzenia, ustalcie to najlepiej ze swoim lekarzem) i wykonywać pomiar w zależności od Waszych indywidualnych potrzeb. - Jeśli stosujecie stałe dawki insuliny to:
powinniście wykonywać codziennie 1-2 pomiary, jeden z nich warto aby był na czczo i dodatkowo raz w tygodniu skrócony profil glikemii, a raz w miesiącu pełny dobowy profil glikemii, czyli na czczo, przed i po głównych posiłkach oraz w nocy ok. godziny 3:00) - Jeśli stosujecie wielokrotne, minimum 3 razy dziennie, wstrzyknięcia insuliny to:
powinniście wykonywać wielokrotne pomiary w ciągu doby, minimum 4 razy dziennie, a najlepiej 8 razy dziennie – to powinno być ustalone indywidualnie, ale też wynikać z Waszych potrzeb na co dzień, które zmieniają się w momencie np. podejmowania aktywności fizycznej czy przy prowadzeniu pojazdów mechanicznych. Tego typu leczenie przebiega bezpieczniej i skuteczniej, gdy poza glukometrem używacie systemu ciągłego monitorowania glukozy.
Poza tą zalecaną ilością pomiarów wszystkie osoby z cukrzycą, niezależnie od sposobu leczenia, w sytuacji złego samopoczucia lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia powinny częściej kontrolować glikemię.
Jaki cukier to dobry cukier?
Bardzo często jestem pytana o to czy np. cukier 130 mg/dl albo 160 godzinę po obiedzie to dobry cukier. A prawda jest taka, że nie da się ocenić glikemii widząc tylko jeden wynik. Pojedyncze wyniki czy pomiary z jakiegoś dnia mogą pomóc Wam doraźnie modyfikować swoje działania czy posiłki. Ale wyrównanie glikemii i to czy leczenie idzie w dobrym kierunku da się ocenić patrząc dopiero na większą ilość danych. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie pomiarów. Mając zbiorcze wyniki można określić średnie wartości glikemii, zobaczyć profil glikemii – czy np. wyższe cukry są wieczorami czy może w 1 części dnia i pomyśleć nad tym, co można tutaj poprawić lub spojrzeć ogólnie na to czy osiągacie wartości mieszczące się w Waszym zakresie docelowym. Jakie dokładnie powinny być do liczby? Już wyjaśniam.
Cele leczenia cukrzycy typu 2
Bardzo popularnym parametrem jest oznaczanie w laboratorium hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – odzwierciedla ona średnie stężenie glukozy we krwi w okresie do 3 ostatnich miesięcy. Powinno się ją oznaczać raz w roku lub raz na kwartał, jeśli zmieniany był sposób leczenia. Jaki wynik będzie wartością docelową, jeśli chorujemy na cukrzycę typu 2?
Ogólnym celem jest: HbA1c ≤ 7%. Jeśli choroba trwa krócej, niż 5 lat to powinno to być 6,5% lub mniej.
Natomiast u osób w zaawansowanym wieku z wieloletnią cukrzycą i powikłaniami lub innymi chorobami może to być 8-8,5% z tym, że jeśli prognozy przeżycia są dłuższe, niż 10 lat powinno się dążyć do obniżania tej wartości w miarę możliwości tak, by osiągnąć HbA1c 7% lub mniej przy zachowaniu dobrej jakości życia.
Oznaczenie hemoglobiny glikowanej jest dobrym badaniem, ale pokazuje tylko średnią glikemię i ma pewne swoje ograniczenia.
System ciągłego monitorowania glukozy (CGM)
Wykonywanie wielu pomiarów w ciągu dnia za pomocą glukometru lub używanie systemu ciągłego monitorowania glukozy pozwala lepiej ocenić Waszą glikemię na co dzień. W takiej sytuacji ważnym parametrem, na który powinniśmy zwrócić uwagę jest TIR czyli czas w zakresie docelowym. To jest taki parametr, który pokazuje jak długo udaje Wam się utrzymać glikemię w bezpiecznym, docelowym zakresie. Im dłużej, tym większy TIR, tym lepiej.
Zakres docelowy dla wszystkich osób z cukrzycą typu 2 jest taki sam i wynosi między 70 a 180 mg/dl. W tym zakresie powinno znajdować się więcej niż 70% odczytów z systemu CGM. W przypadku osób starszych lub z wysokim ryzykiem hipoglikemii może to być więcej niż 50%.
Bardzo często dostaję od Was takie pytanie czy u osób starszych są inne normy jeśli chodzi o diagnozę cukrzycy typu 2. I nie, normy dla wszystkich osób dorosłych są takie same. Natomiast jak widzicie – wartości docelowe, o których opowiadam Wam w dzisiejszym filmie, czyli te kryteria dobrego wyrównania cukrzycy mogą być łagodniejsze właśnie ze względu na wiek i prognozę przeżycia. Umówimy się – jeśli osoba jest starsza czy schorowana to trudne byłoby stawianie bardzo wyśrubowanych wymagań co do osiągania np. docelowych wartości glikemii. W takich sytuacjach kryteria powinny być dostosowane tak, aby nie pogarszać jakości życia takiej osoby. W takiej sytuacji zaleca się też, aby cele osiągać stopniowo w okresie od 2 do 6 miesięcy, a nie nagle.
Ale jak już wspomniałam na początku – nie tylko poziom cukru jest ważny w leczeniu cukrzycy typu 2. Pozostałymi parametrami są wartości lipidogramu, ciśnienia tętniczego i masy ciała.
Lipidogram
Jeśli chodzi o wyniki lipidogramu to najważniejsze wartości docelowe dotyczą cholesterolu, a dokładniej frakcji LDL i nie-HDL.
Wartości docelowe różnią się w zależności od naszej indywidualnej sytuacji, jeśli chodzi o ryzyko sercowo-naczyniowe. Znajdują się w zakresach od poniżej 100 mg/dl dla LDL i od poniżej 130 mg/dl dla nie-HDL. Stężenie triglicerydów powinno być mniejsze niż 150 mg/dl.
| Ryzyko sercowo-naczyniowe | ||
| bardzo wysokie | wysokie | umiarkowane |
| LDL-C < 55 mg/dl i redukcja o co najmniej 50% w stosunku do wartości wyjściowej | stężenie LDL-C < 70 mg/dl i redukcja o co najmniej 50% w stosunku do wartości wyjściowej | stężenie LDL-C < 100 mg/dl |
| nie-HDL < 85 mg/dl | nie-HDL < 100 mg/dl | nie-HDL < 130 mg/dl |
Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego to złożona sprawa, w której korzysta się z różnych skal, np. skali SCORE2-Diabetes oraz w oparciu o Waszą historię medyczną, np. przebycie udaru mózgu czy zawału serca. Dlatego zostawcie to lekarzowi. Jeśli nie rozumiecie dlaczego akurat takie, a nie inne wartości lipidogramu powinniście osiągać to nie bójcie się prosić o wyjaśnienie.
Ciśnienie tętnicze
Innym ważnym parametrem jest ciśnienie tętnicze. U większości osób docelowe wartości są równe lub mniejsze, niż 130/80 mmHg. Natomiast u osób od 65 roku życia rekomendowane jest utrzymanie ciśnienia w zakresie 130-139/80 mmHg. Te wartości mogą się sprawdzić w większości przypadków, ale też pamiętajcie, że czasowo lekarz może określić dla Was indywidualne cele.
Masa ciała
No i ostatnim parametrem jest dążenie do prawidłowej masy ciała. Najpopularniejszym wskaźnikiem, który ma swoje ograniczenia, ale w ogromnej większości przypadków jest wystarczający, jest wskaźnik BMI. BMI między 18,5 a 24,9 kg/m2 oznacza prawidłową masę ciała.
Innym wskaźnikiem, który warto również wziąć pod uwagę jest WHR, czyli stosunek obwodu talii do obwodu bioder. U mężczyzn powinien być mniejszy niż 0,9, a u kobiet mniejszy, niż 0,85.
Dokładniejszą metodą oceny masy ciała będzie sprawdzanie postępu za pomocą wagi z analizatorem składu masy ciała. Takie wagi są dostępne w gabinetach lekarskich, u dietetyków czy w niektórych siłowniach. Można za jej pomocą sprawdzić czy zmiana zaszła nie tylko w masie ciała, ale w ilości tkanki tłuszczowej i mięśniowej.
Podsumowując – mamy pewne zakresy, które pokazują nam w jakim kierunku powinno iść leczenie i jakie wartości są prawidłowe. Jednocześnie warto pamiętać, że u każdej osoby wartości docelowe powinny być ustalone indywidualnie w oparciu o kilka ważnych kwestii takich jak: zaangażowanie w leczenie i edukację, ryzyko hipoglikemii i jej konsekwencje – np. poważniejsze będą u osób starszych, bo hipoglikemia grozi np. upadkiem i złamaniem, które zdecydowanie trudniej będzie leczyć u osoby starszej. Poza tym ważny jest też czas trwania cukrzycy czy występowanie powikłań lub innych chorób. Myśląc o zaleceniach zawsze powinno się rozważyć pewien bilans zysków i strat.
Mam nadzieję, że teraz zalecenia dla osób z cukrzycą typu 2 będą dla Was o wiele jaśniejsze.